Ola, profe: Tes dúbidas para participar en CinVigo?

Calquera estudante é capaz de investigar. Normalmente pensamos que o alumnado con mellor rendemento académico é o máis apto para iniciarse na investigación, pero non é así. En moitas ocasións o alumnado que no destaca especialmente nunha clase “tradicional” ten habilidades que non explota no seu día a día.

Por ese motivo, a nosa recomendación é que todas e todos na clase teñan a oportunidade de, polo menos “tentar” facer o seu proxecto de investigación.

É importante ser realistas e acometer proxectos que poidamos desenvolver nun tempo razoable e axustado á nosa dispoñibilidade. Se é a primeira vez que imos levar a cabo un proxecto científico, a nosa recomendación é comezar por “pequenas” investigacións que posteriormente se poidan escalar en dimensión. Non é recomendable comezar con proxectos moi ambiciosos ou con resultados complexos de alcanzar.

A modo de exemplo, algúns “pequenos” grandes proxectos poderían ser:

• Como de contaminados biolóxicamente están os móbiles? Trataríase de analizar as pantallas de teléfonos móbiles utilizando hisopos e facer cultivos en placa de Petri para estudar a cantidade de microorganismos presentes. Se o resultado convence, podemos ampliar o análise ou ben analizar outros obxectos que tocamos a diario.
• Desenvolvemento de cremas hidratantes. Existen multitude de páxinas con recursos para crear produtos cosméticos. Unha vez probadas varias fórmulas, podemos pasar a introducir novas variables ata desenvolver os nosos propios produtos. Podemos amplialo posteriormente á creación de outros cosméticos.
• Están perdendo capacidade auditiva de forma temperá os usuarios de auriculares? Para desenvolver o proxecto so é preciso unha aplicación que xere tons con frecuencias concretas, unha tableta e uns auriculares. A investigación centrarase en comprobar ata que frecuencia son capaces de escoitar distintos grupos de poboación e idade. Podemos amplialo con enquisas sociolóxicas sobre hábitos de exposición a niveis de son elevados (música alta, videoxogos con auriculares, etc. …)

Adoita ser o grande escollo inicial. Por un lado, o alumnadoadoita expor ideas moi ambiciosas. Polo outro, queremos buscar un tema atractivo pero que poidamos desenvolver sen grandes dificultades.

A nosa recomendación é buscar a inspiración por varias vías:

• Experiencias e protocolos experimentais. En moitas ocasións, unha práctica que levamos a cabo pode ser a base dunha investigación. O alumnado pode introducir novas variables ou ir un paso más alá na actividade.
• Vermos proxectos presentados a feiras. En case todas as feiras de ciencia que hai en España pódense consultar os proxectos presentados e ver vídeos sobre estes. Podemos partir dun proxecto preexistente ou “trasladalo á nosa localización”. Se por exemplo, nos gusta un traballo sobre ecosistemas duna zona de Andalucía, podemos replicalo en Galicia.
• Intereses do alumnado. En moitas ocasións, temos alumnado intelectualmente inquieto e con intereses concretos. Podemos ofrecerlles traballar nese eixe de interese. Por exemplo, se temos un alumno ou alumna afeccionado á electrónica, podemos tentar desenvolver algún tipo de dispositivo para o laboratorio.
• Páxinas inspiradoras. Páxinas como instructables.com ou sciencebuddies.org recollen centos de proxectos de todo tipo. Navegar por internet pode achegarnos ideas para iniciar o noso proxecto.

Recomendamos que, antes de seleccionar de forma definitiva un tema, lle pidas ao teu estudantado que se documenten e busquen información. Investigouse previamente? É viable? Pode ser interesante pedirlles un breve informe para explicar que queren facer e como. Desta forma, cribamos sas propostas e facemos que reflexionen antes de comezar un proxecto que quizáis é demasiado complexo ou inviable.

Para a estrutura do proxecto, aconsellamos sempre seguir o método científico. A hipótese é a nosa premisa de partida, é o que buscamos validar coa nosa investigación. Debe ser sinxela, clara, e comprobable experimentalmente.

Exemplo. “As plantas medran máis rápido se a terra contén fertilizantes.”

Esta hipótese podemos comprobala con experimentos simples e materiais accesibles. Non é necesario un gran desenvolvemento experimental.

É a parte máis crítica do proxecto. Debemos poder ter todas as variables controladas, de forma que poidamos estudar facilmente a variación dun parámetro (variable independente).

Se, por exemplo, investigamos a hipótese anterior, debemos cultivar plantas idénticas en recipientes iguais e coas mesmas condicións de luz, temperatura, humidade, etc. O único que debe variar dunha mostra a outra é a cantidade de fertilizante que introducimos no substrato. Calquera outra modificación simultánea provocaría que non saibamos o que afectou ao resultado e invalidaría a investigación.

Teñen que ser totalmente obxectivos. Por ese motivo recomendámosvos que, na medida do posible, consistan nunha recollida de datos. É moi recomendable tabulalos e elaborar con eles gráficas e/ou táboas. Cando temos moita información, a súa visualización a través de gráficos facilita a súa interpretación.

Para a hipótese de exemplo, consistiría en recoller en primeiro lugar datos de cantas plantas naceron en cada substrato e posteriormente datos diarios sobre o crecemento de cada unha delas.

O primeiro que debemos recoller nas conclusións é se a nosa hipótese se cumpre ou non e o motivo. Debemos basear as conclusións nos resultados, non podemos facer afirmacións que non queden apoiadas por datos.

Unha vez analizados os resultados, podemos indicar novas vías de investigación ou melloras que se poderían levar a cabo no proxecto.

É fundamental citar correctamente as fontes consultadas. Normalmente adoita ser a parte do traballo menos atractiva para o alumnado, pero é moi importante que sexan conscientes da súa importancia.

Poñerase a disposición dos proxectos participantes un espazo expositivo de 2x2 metros, que contará cunha mesa, dúas cadeiras e acceso a un enchufe.

Para darlle contido, o ideal é que pensen en materiais gráficos e físicos que permitan apoiar a presentación do proxecto. Se por exemplo inclúen imaxes, que teñan relación directa coa investigación.

É tamén importante que transmitan unha imaxe adecuada, e que os seus contidos se vexan como un todo: manter uns criterios de cor, tipografía, tamaño de letra etc.

É moi interesante incorporar algún elemento físico ao espazo. Os e as participantes dispoñerán dun mostrador, no que poden colocar prototipos ou incluso recrear a súa investigación. Tanto ao público coma ao xurado lles resultará moito máis fácil comprender e valorar un proxecto se poden “tocar” a investigación.

Sen dúbida é fundamental ter estruturada a presentación que se lle ofrecerá ao público. Debe permitirlle comprender a unha persoa que descoñece totalmente o traballo no que consistiu a investigación dunha forma sinxela e o máis didáctica posible.

A súa extensión non debe ser moi breve pero tampouco excesivamente longa. Hai que ser conscientes de que os e as visitantes queren ver e coñecer o máximo de proxectos e que poderán dedicarlle a cada traballo entre cinco e dez minutos de media.

https://youtu.be/AGjDscOD3SM